Koha, kütüphanelerin kataloglarını ve diğer kaynaklarını düzenlemek ve yönetmek için kullanılan açık kaynaklı bir kütüphane otomasyon programıdır. Bu program sayesinde kütüphaneciler, kitapların ve diğer materyallerin bilgilerini kolaylıkla kaydedebilir, düzenleyebilir ve arama yapabilirler.

Koha’nın en önemli özelliklerinden biri, Z39.50 protokolünü kullanarak diğer kütüphanelerin kataloglarına erişebilme ve bu kataloglarda arama yapabilme imkanı sunmasıdır. Z39.50 protokolü, kütüphanelerin birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan bir standarttır. Bu sayede, farklı kütüphanelerin kataloglarına erişebilir ve istedikleri materyalleri bulmak için arama yapabilirler.

Örneğin, diyelim ki bir kütüphane çalışanı, kütüphanesinde bulunan bir kitabın başka bir kütüphanede de mevcut olup olmadığını öğrenmek istiyor. Koha sayesinde, Z39.50 protokolünü kullanarak diğer kütüphanelerin kataloglarına erişebilir ve arama yapabilir. Böylece, kitabın başka bir kütüphanede bulunup bulunmadığını hızlı ve kolay bir şekilde öğrenebilir. Ayrıca katalog bilgisini kendi sistemine aktarabilir.

Koha’da Z39.50 Sunucu Ekleme:

Koha’ya Z39.50 sunucu eklemek için aşağıdaki adımları izleyin:

1. Koha arayüzüne giriş yapın.
2. “Yönetim” menüsünden “Ağlar” seçeneğini tıklayın.
3. “Z39.50 Sunucuları” sekmesine tıklayın.
4. “Yeni Sunucu Ekle” butonuna tıklayın.
5. Sunucu adını, adresini ve port numarasını girin.
6. “Kaydet” butonuna tıklayın.

Koha’da Z39.50 Sunucu Ekleme:

Koha’ya Z39.50 sunucu eklemek için aşağıdaki adımları izleyin:

1. Koha arayüzüne giriş yapın.
2. “Yönetim” menüsünden “Ağlar” seçeneğini tıklayın.
3. “Z39.50 Sunucuları” sekmesine tıklayın.
4. “Yeni Sunucu Ekle” butonuna tıklayın.
5. Sunucu adını, adresini ve port numarasını girin.
6. “Kaydet” butonuna tıklayın.

Koha’da Z39.50 sunucu kullanmak için aşağıdaki adımları izleyin:

1. Koha arayüzünde “Ara” sekmesine tıklayın.
2. “Gelişmiş Arama” seçeneğini seçin.
3. “Z39.50 Sunucusu” seçeneğini seçin.
4. Aramak istediğiniz sunucuyu seçin.
5. Arama kriterlerinizi girin.
6. “Ara” butonuna tıklayın.

Türkiye deki Z39.50 Sunucuları Listesi :

ODTÜ Kütüphanesi Z39.50 Parametreleri

Sunucu Adresi: catalog.library.metu.edu.tr
Port: 210
Veritabanı Adı: INNOPAC
Veri Yapısı: MARC 21
Karakter Seti: utf8

KOÇ Üniversitesi Z39.50 Paramtereleri

Sunucu için dahili kod: KOCUNIV
Sunucu için görünen ad: Koc University Library
Sunucu Adresi: libunix.ku.edu.tr
Port: 210
Veritabanı Adı: INNOPAC

İstanbul Bilgi Üniversitesi

Sunucu Adresi: library.bilgi.edu.tr
Port: 210
Veritabanı Adı: INNOPAC
Veri Yapısı: MARC 21

Sabancı Üniversitesi

Sunucu Adresi: risc01.sabanciuniv.edu
Port: 210
Veritabanı Adı: INNOPAC
Veri Yapısı: MARC 21

082 (Dewey Onlu Sınıflama) nedir? Bu, kütüphanelerde kitapları sınıflandırmak için kullanılan bir sistemdir. Dewey Onlu Sınıflama (DOS), kitapları konularına göre 10 ana sınıfa ayırır. Her sınıf, daha spesifik alt sınıflara bölünebilir. Örneğin, 500 sayılı sınıf doğa bilimlerini, 510 sayılı alt sınıf matematiği, 516 sayılı alt alt sınıf geometriyi kapsar. Bu şekilde, kitaplar hem genel hem de özel konulara göre kolayca bulunabilir.

DOS sistemi, 1876 yılında Melvil Dewey tarafından geliştirilmiştir. Dewey, kütüphane bilimi alanında öncü bir isimdir. Sistemi, kütüphanelerin kitap koleksiyonlarını düzenlemelerine ve kullanıcıların aradıkları kitapları bulmalarına yardımcı olmak için tasarlamıştır. DOS sistemi, bugün dünyanın birçok ülkesindeki kütüphanelerde kullanılmaktadır.

DOS sisteminin avantajları nelerdir?

DOS sisteminin en büyük avantajı, basit ve mantıklı olmasıdır. Kitapların konularına göre numaralandırılması, kütüphane personeli ve kullanıcıları için kolay bir referans sağlar. Ayrıca, DOS sistemi esnektir ve yeni konuları veya alt sınıfları eklemek için genişletilebilir. DOS sistemi, kütüphanelerin kitap koleksiyonlarını standartlaştırmasına ve işbirliği yapmasına da olanak tanır.

DOS sisteminin dezavantajları nelerdir? DOS sisteminin bazı dezavantajları da vardır. Bunlardan biri, sistemin Batı merkezli ve Eurocentrik olmasıdır. Yani, Batı kültürü ve bilimi ile ilgili konulara daha fazla yer verirken, diğer kültür ve bilimlere daha az yer verir. Bu da, bazı kitapların yanlış veya uygun olmayan sınıflara yerleştirilmesine veya göz ardı edilmesine neden olabilir. Bir başka dezavantajı da, sistemin bazen çok karmaşık olmasıdır. Bazı konular birden fazla sınıfa ait olabilir veya aralarında çakışma olabilir. Bu da, kitapların tutarlı bir şekilde sınıflandırılmasını zorlaştırabilir.

Sonuç olarak, DOS sistemi, kütüphanelerde kitapları sınıflandırmak için yaygın olarak kullanılan bir sistemdir. Sistemin hem avantajları hem de dezavantajları vardır. Sistemin güçlü ve zayıf yönlerini anlamak, kütüphane kullanıcılarının aradıkları kitapları daha kolay bulmalarına yardımcı olabilir.

Koha Kataloglama Nasıl Yapılır?

Koha, açık kaynak kodlu bir kütüphane otomasyon sistemi olarak dünyada ve Türkiye’de birçok kütüphane tarafından kullanılmaktadır. Koha’nın en önemli özelliklerinden biri de kataloglama modülüdür. Kataloglama modülü, kütüphane koleksiyonunu tanımlamak ve erişilebilir kılmak için bibliyografik kayıtlar oluşturmayı ve düzenlemeyi sağlar. Bu yazıda, Koha kataloglama modülünün temel işlevleri ve nasıl kullanılacağı hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

Koha kataloglama modülüne giriş yapmak için, Koha arayüzünde “Daha fazla” menüsünden “Kataloglama” seçeneğini tıklayın. Bu sayfada, mevcut kayıtları arayabilir, yeni kayıt oluşturabilir veya var olan kaydı düzenleyebilirsiniz. Kayıt oluşturmak için, “Yeni Kayıt” sekmesine tıklayın. Burada, kaydınızın türünü (kitap, süreli yayın, görsel-işitsel materyal vb.) ve MARC formatını (MARC21 veya UNIMARC) seçebilirsiniz. Daha sonra, kaydınızın içereceği alanları ve alt alanları belirleyebilirsiniz. Örneğin, kitap türünde bir kayıt oluşturmak istiyorsanız, 020 (ISBN), 100 (yazar), 245 (başlık), 250 (baskı), 260 (yayın bilgisi), 300 (fiziksel tanım) gibi zorunlu alanları doldurmanız gerekir. Ayrıca, kaydınızın daha ayrıntılı olması için isteğe bağlı olarak diğer alanları da ekleyebilirsiniz. Örneğin, 082 (Dewey Onlu Sınıflama), 650 (konu başlığı), 700 (ek yazar) gibi alanlar kaydınızın konu erişimini artırabilir.

Kaydınızı oluşturduktan sonra, “Kaydet” butonuna tıklayarak kaydınızı veritabanına ekleyebilirsiniz. Kaydınızı daha sonra düzenlemek isterseniz, kataloglama sayfasında arama kutusuna kaydınızın başlığını, yazarını veya ISBN numarasını yazarak bulabilir ve “Düzenle” butonuna tıklayarak değişiklik yapabilirsiniz. Kaydınızı silmek isterseniz, “Sil” butonuna tıklayarak kaydınızı veritabanından kaldırabilirsiniz.

Koha kataloglama modülü, kütüphane koleksiyonunun yönetimi için gerekli olan birçok işlevi sunmaktadır. Bu işlevlerden bazıları şunlardır:

• Toplu kataloglama: Birden fazla kaydı aynı anda oluşturmak veya düzenlemek için kullanılır. Örneğin, aynı yayıncıdan gelen yeni kitapları toplu olarak kataloğa eklemek için bu işlevi kullanabilirsiniz.
• Z39.50 araması: Diğer kütüphanelerin veritabanlarında bulunan kayıtları Koha’ya aktarmak için kullanılır. Örneğin, Ulusal Kütüphane veya OCLC gibi büyük veritabanlarında bulunan kayıtları Koha’ya aktararak zamandan tasarruf edebilirsiniz.
• Etiket baskısı: Kaydedilen kayıtlar için etiket baskısı yapmak için kullanılır. Örneğin, kitapların sırtına yapıştırılacak etiketleri basmak için bu işlevi kullanabilirsiniz.
• Otorite kontrolü: Kaydedilen kayıtlarda kullanılan yazar, başlık, konu başlığı gibi terimlerin standartlaştırılmasını sağlamak için kullanılır. Örneğin, aynı yazarın farklı yazım şekillerini tek bir şekilde göstermek için bu işlevi kullanabilirsiniz.

Koha kataloglama modülü, kütüphane koleksiyonunu tanımlamak ve erişilebilir kılmak için gerekli olan birçok işlevi sunmaktadır. Bu modülü kullanarak, kütüphane koleksiyonunuzu kolayca yönetebilir ve kullanıcıların ihtiyaç duydukları bilgiye ulaşmalarını sağlayabilirsiniz.

Kataloglama kuralları, kütüphane ve benzeri yerlerde, kitap ve diğer şeylerin nasıl tanıtılacağı, hangi gruba gireceği ve nasıl bulunacağı için belirlenen kurallardır. Kataloglama kuralları, kitap ve diğer şeylerin ne anlattığı, nasıl göründüğü, neyle ilgili olduğu ve başka hangi şeylerle bağlantılı olduğunu anlamak için hangi bilgileri seçip, nasıl yazıp, nasıl göstereceğimizi söyler. Kataloglama kuralları, kataloglama işinin kaliteli ve düzenli olması, aradığımız bilgiye rahatça ulaşabilmemiz ve başka ülkelerle de işbirliği yapabilmemiz için çok önemli.

Bu blog yazısında, kataloglama kurallarının nereden çıktığını, nasıl değiştiğini ve şimdi ne durumda olduğunu anlatacağım. Ayrıca, kataloglama kurallarını uygularken karşılaştığımız sorunları ve ileride neler olabileceğini de konuşacağız.

Kataloglama kurallarının tarihi çok eskilere dayanıyor. İlk kütüphaneler M.Ö. 3000 yıllarında Mezopotamya’da ortaya çıktığında, kil tabletler üzerine yazılan metinleri sınıflandırmak için basit bir sistem kullanılıyordu. Daha sonra Antik Yunan ve Roma’da kütüphaneler gelişti ve kitapların konularına göre alfabetik olarak dizildiği bir yöntem benimsendi. Ortaçağ’da ise Avrupa’daki manastır kütüphaneleri kitapları dini veya dünyevi olarak ayırıyor ve bazen de renkli etiketler kullanıyorlardı.

Kataloglama kurallarının modern anlamda ortaya çıkışı ise 19. yüzyılda oldu. O zamanlar kitap sayısı artmış ve kütüphanelerin ihtiyaçları da değişmişti. İngiliz kütüphaneci Anthony Panizzi, British Museum Kütüphanesi için 91 kuraldan oluşan bir kataloglama sistemi geliştirdi. Bu sistem daha sonra Amerikalı kütüphaneci Charles Cutter tarafından genişletildi ve geliştirildi. Cutter’ın sistemi, kitapların yazarlarını, başlıklarını, konularını ve fiziksel özelliklerini tanımlayan dört temel veri öğesine dayanıyordu.

20. yüzyılda ise kataloglama kuralları uluslararası bir boyut kazandı. 1961 yılında Amerikan Kütüphane Derneği (ALA) ve İngiliz Kütüphane Derneği (BLA) tarafından ortaklaşa yayınlanan Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları (AACR), dünyanın birçok ülkesinde kabul gördü. AACR, kitapların yanı sıra ses kayıtları, haritalar, filmler gibi diğer materyalleri de kapsayan geniş bir sistemdi.
21. yüzyılda ise kataloglama kuralları dijital çağa uyum sağlamak zorunda kaldı. İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte elektronik kaynakların sayısı arttı ve kullanıcıların beklentileri de değişti. Bu nedenle AACR yerine daha esnek ve uyumlu bir sistem olan Kaynakların Tanımlanması ve Erişimi (RDA) geliştirildi. RDA, kaynakların içeriğini ve taşıyıcısını ayırarak daha çok semantik web teknolojilerine uygun bir yapı sunuyor.

Kataloglama kurallarının uygulanmasında ise bazı zorluklar var. Örneğin, farklı dillerdeki veya alfabelerdeki kaynakları nasıl tanımlayacağı, kaynakların konusunu nasıl belirleyeceği, kaynakların birbirleriyle nasıl ilişkilendirileceği gibi sorunlar hala çözüm bekliyor. Ayrıca, kataloglama kurallarının sürekli güncellenmesi ve eğitilmesi de gerekiyor.

Kataloglama kurallarının geleceği ise heyecan verici. Yapay zeka, makine öğrenimi, doğal dil işleme gibi teknolojiler kataloglama sürecini kolaylaştıracak ve iyileştirecek. Ayrıca, kataloglama kurallarının daha çok kullanıcı odaklı ve katılımcı olması da mümkün. Kullanıcıların kendi yorumlarını, değerlendirmelerini, etiketlerini ekleyebileceği veya katalog verilerini paylaşabileceği bir sistem hayal edilebilir.

Kısacası, kataloglama kuralları kütüphanelerin ve bilgi kuruluşlarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Kataloglama kuralları sayesinde kaynaklara erişmek, onları anlamak ve kullanmak daha kolay ve verimli olur. Kataloglama kuralları aynı zamanda bilginin korunması, paylaşılması ve geliştirilmesi için de önemlidir.

Koha nedir

Koha, açık kaynaklı bir kütüphane otomasyon sistemidir. Kütüphane yönetimi ve kaynaklarının yönetimi için kullanılan bir yazılımdır. Koha’nın kullanımı, kütüphanelerin koleksiyonlarını düzenlemeleri, kaynakları aramaları ve kullanıcılarına erişim sağlamaları için birçok özelliği içermektedir.

Koha Kütüphane Otomasyonu Özellikleri

Koha, kullanıcı dostu bir arayüzle birlikte gelir. Kullanıcılar, kolayca kaynak arayabilir, rezervasyon yapabilir ve ödünç alma işlemlerini gerçekleştirebilir. Ayrıca, Koha’nın esnek özelleştirme seçenekleri sayesinde, kütüphaneler, kendi ihtiyaçlarına göre sistemlerini özelleştirebilir ve gereksinimlerine uygun bir şekilde yapılandırabilir.

Bir diğer önemli özellik ise çoklu dil desteğidir. Koha, farklı dillerde kullanılabilir ve dil seçeneği, kullanıcıların kendi tercihlerine göre ayarlayabileceği bir seçenektir. Bu da, farklı coğrafi bölgelerdeki kütüphaneler için büyük bir avantaj sağlar.

Koha’nın entegrasyon yetenekleri de oldukça gelişmiştir. Diğer kütüphane sistemleriyle entegre çalışabilir ve farklı kaynaklardan veri alışverişi yapabilir. Bu da, kütüphanelerin daha verimli bir şekilde çalışmasına ve kaynakların daha etkin bir şekilde kullanılmasına yardımcı olur.

Sonuç olarak, Koha kütüphane otomasyonu sistemi, kullanıcı dostu arayüzü, özelleştirme seçenekleri, çoklu dil desteği ve entegrasyon yetenekleriyle kütüphanelere büyük kolaylık sağlamaktadır. Kütüphaneler, Koha’nın sağladığı bu özellikler sayesinde kaynaklarını daha etkin bir şekilde yönetebilir ve kullanıcılarına daha iyi hizmet sunabilir.